Przez oddział przygotowawczy należy rozumieć oddział szkolny dla:

• osób niebędących obywatelami polskimi oraz
• osób będących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, jak również wykazują zaburzenia w komunikacji oraz trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, co wymaga dostosowania procesu i organizacji kształcenia do ich potrzeb i możliwości edukacyjnych,

zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 165 ust. 16 pkt 2 ustawy – Prawo oświatowe, dalej: UPO (art. 4 pkt 13 UPO).

DO ZAPAMIETANIA

Oddziały przygotowawcze można tworzyć w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. Co ważne, możliwe jest także tworzenie oddziałów międzyszkolnych i międzygminnych.

Procedura tworzenia oddziałów przygotowawczych w szkole wynika z przepisów: 

• ustawy – Prawo oświatowe,
• rozporządzenia MEN z 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw.

Obowiązujące rozporządzenie MEN z 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw zostało znowelizowane w marcu 2022 r. Nowelizacja wprowadza kilka istotnych zmian, w tym:

1. możliwość przyjmowania do szkół uczniów przybywających z Ukrainy, którzy nie posiadają dokumentów wydanych przez szkoły ukraińskie – wystarczy oświadczenie składane przez osoby sprawujące opiekę nad uczniem, w przypadku również gdy rodzic nie może dokonać tej czynności,
2. możliwość złożenia wniosków o przyjęcie do szkoły, wniosków o uzasadnienie odmowy przyjęcia do szkoły i odwołania od decyzji dyrektora w sprawie przyjęcia ucznia do szkoły, przez osoby sprawujące opiekę nad uczniem, w przypadku gdy rodzic nie może tego dokonać,
3. organizowanie nauki w oddziałach w grupach do 25 uczniów,
4. zwiększenie minimalnej tygodniowej liczby godzin przeznaczanych na naukę języka polskiego z 3 do 6 godzin.

Zmienione rozporządzenie weszło w życie 11 marca 2022 r.

Z przepisów nie wynika obowiązek zapisania dziecka z Ukrainy do oddziału przygotowawczego. Inaczej mówiąc, taki uczeń może uczęszczać do tzw. normalnego oddziału. Trzeba bowiem zauważyć, że oddziały przygotowawcze nie wykluczają możliwości pobierania nauki przez uczniów niebędących obywatelami polskimi w tzw. normalnych klasach, jak to zdarzało się dotychczas. Jeśli to możliwe, to warto tę kwestię omówić z rodzicem ucznia, wskazując na zalety płynące z uczęszczania do oddziału przygotowawczego.

DO ZASTOSOWANIA

W myśl art. 165 ust. 2 UPO osoby niebędące obywatelami polskimi, podlegające obowiązkowi nauki, korzystają z nauki i opieki w publicznych szkołach ponadpodstawowych na warunkach dotyczących obywateli polskich do ukończenia 18 lat lub ukończenia szkoły ponadpodstawowej.

O organizacji oddziału przygotowawczego decyduje organ prowadzący, jednak w procedurze tworzenia oddziału bierze także czynny udział dyrektor szkoły, której oddział będzie podlegał (art. 165 ust. 11 UPO).

KROK 1. Dyrektor szkoły wnioskuje do organu prowadzącego o zorganizowanie oddziału przygotowawczego.

KROK 2. Organ prowadzący (organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego):

• wydaje zarządzenie o utworzeniu z konkretną datą oddziału przygotowawczego we wskazanej szkole,
• zapewnia środki finansowe na funkcjonowanie tego oddziału, co będzie wymagało następnie zmiany planu finansowego szkoły.

KROK 3. Dyrektor szkoły przygotowuje zmianę arkusza organizacji szkoły. Dodatkowo dostosowuje statut szkoły poprzez m.in. uregulowanie kwestii organizacji oddziałów przygotowawczych.

DO ZASTOSOWANIA

Można wprowadzić w statucie szkoły szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego dla uczniów oddziału przygotowawczego. Wynika to z tego, że ocenianie uczniów oddziału następuje na zasadach określonych w statucie. Z kolei wewnątrzszkolne ocenianie może przewidywać odrębne zasady oceniania ucznia oddziału przygotowawczego (art. 98 ust. 1 pkt 8 UPO w związku z art. 44i ust. 3 i 4 ustawy o systemie oświaty).

KROK 4. Dyrektor szkoły powołuje zespół kwalifikujący uczniów do oddziału przygotowawczego, w którego skład powinno wchodzić dwóch nauczycieli oraz pedagog lub psycholog.

Liczba uczniów w oddziale przygotowawczym nie może przekraczać 25 uczniów. Nauczanie w oddziale przygotowawczym jest prowadzone według realizowanych w szkole programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.

Dyrektor szkoły, w której utworzono oddział przygotowawczy, powołuje zespół kwalifikujący uczniów obcokrajowców do tego oddziału. W skład zespołu wchodzi dwóch nauczycieli oraz pedagog lub psycholog. Liczba uczniów w tym oddziale nie może przekraczać 25 uczniów.

Nauczanie w oddziale przygotowawczym musi być prowadzone według realizowanych w szkole programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów. Tak jak w każdym innym oddziale, zajęcia edukacyjne prowadzą nauczyciele poszczególnych zajęć edukacyjnych, którzy mogą być wspomagani przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia ucznia.

Zapisy o utworzeniu i funkcjonowaniu oddziału przygotowawczego należy zawrzeć w statucie szkoły. W dokumencie tym należy uwzględnić organizację nauczania, w tym języka polskiego, a także informację o rozpoznawaniu postępów uczniów w nauce w tych oddziałach.

1)      W szkole może być zorganizowany oddział przygotowawczy dla uczniów nieznających języka polskiego, przybywających z Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Zajęcia odbywają się w budynku szkoły.

2)      Oddział przygotowawczy może być zorganizowany w trakcie roku szkolnego. Za zgodą organu prowadzącego szkołę do oddziału przygotowawczego mogą uczęszczać uczniowie zapisani do innej szkoły lub innych szkół.

3)      Uczniów niebędących obywatelami polskimi do oddziału przygotowawczego kwalifikuje zespół powołany przez dyrektora szkoły, w skład którego wchodzi dwóch nauczycieli oraz pedagog lub psycholog. Znajomość języka polskiego jest badana w formie rozmowy z uczniem.

4)      Oddział przygotowawczy może liczyć do 25 uczniów. Dopuszcza się nauczanie w klasach łączonych:

• I-III,
• IV-VI,
• VII-VIII.

5)      Wymiar zajęć w oddziale przygotowawczym wynosi:

• dla klas I-III – co najmniej 20 godzin tygodniowo,
• dla klas IV-VI – co najmniej 23 godziny tygodniowo,
• dla klas VII-VIII – co najmniej 25 godzin tygodniowo.

6)      Tygodniowy wymiar godzin ustalony przez dyrektora określa arkusz organizacji szkoły.

7)      Zajęcia w oddziale przygotowawczym mają charakter integracyjny, przygotowują uczniów do nauki w polskiej szkole. Prowadzone są w oparciu o szkolne programy nauczania z zakresu kształcenia ogólnego dostosowywane pod względem zakresu treści nauczania, metod i form do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.

8)      Nauka języka polskiego odbywa się według programu nauczania opracowanego na podstawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców. Wymiar godzin nauczania jest nieograniczony, nie mniejszy niż 6 godzin tygodniowo. Pozostały wymiar godzin jest wykorzystany na inne zajęcia.

9)      Zajęcia edukacyjne w oddziale przygotowawczym prowadzą nauczyciele poszczególnych przedmiotów, którzy mogą być wspomagani przez pomoc nauczyciela władającą językiem ukraińskim.

10)  Okres nauki ucznia w oddziale przygotowawczym trwa do zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w roku szkolnym, w którym uczeń został zakwalifikowany do oddziału przygotowawczego, z tym że okres ten w zależności od postępów w nauce ucznia i jego potrzeb edukacyjnych może zostać skrócony albo przedłużony, nie dłużej niż o jeden rok szkolny. Decyzję o skróceniu albo przedłużeniu okresu nauki ucznia w oddziale przygotowawczym podejmuje rada pedagogiczna na wniosek uczących ucznia nauczycieli, pedagoga lub psychologa.

11)  Sposób diagnozowania umiejętności uczniów, a następnie określania ich postępów w nauce, w szczególności w zakresie nauki języka polskiego, odbywa się na zasadach określonych w rozdziale: Szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów.

12)  Uczniowie cudzoziemscy mogą być objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną na warunkach określonych dla uczniów polskich. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla uczniów z Ukrainy organizowana jest w szczególności w związku z doświadczeniem migracyjnym. Szczegółowe zasady organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej określa statut w części dotyczącej udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

13)  Zasady zapewniania uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu określa statut szkoły w części dotyczącej zakres zadań nauczycieli, w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.

Zmiany do statutu szkoły wprowadza się uchwałą rady szkoły lub rady pedagogicznej. Przykładowy jej wzór przedstawiamy poniżej.

UCHWAŁA NR ......

Rady Szkoły/Rady Pedagogicznej w ................

z dnia ...................  r.

w sprawie zmian w statucie

Szkoły …………………………………………………………………………….. nr ......   w ................................

na podstawie art. 80 ust. 2 pkt 1 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe uchwala się co następuje:

§ 1

W statucie szkoły dokonuje się następujących zmian:

1. Po rozdziale…… ………………………. (numer/nazwa rozdziału) wprowadza się rozdział …. ……………………. (numer rozdziału) „ORGANIZACJA ODDZIAŁU PRZYGOTOWAWCZEGO”

§ 2

Wykonanie uchwały powierza się dyrektorowi szkoły.

§ 3

Uchwała wchodzi w życie: ^[1]  .........................................

.................................................................................

(przewodniczący Rady Szkoły/Rady Pedagogicznej)

^[1] 14 dni od daty uchwalenia, z dniem podjęcia uchwały lub z dniem ........................... .

W oddziale przygotowawczym realizowane są programy nauczania z zakresu kształcenia ogólnego, czyli te, które realizowane są w „zwykłych” oddziałach (art. 55 ust. 5 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, tzw. specustawa ukraińska). Wyjątek stanowią zajęcia z języka polskiego, bowiem w oddziale przygotowawczym w ramach tygodniowego wymiaru godzin prowadzi się naukę języka polskiego według programu nauczania opracowanego na podstawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców (zgodnie z rozporządzeniem MEN z 18 lutego 2011 r. w sprawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców).

W myśl rozporządzenia MEN z 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół – załącznik nr 1 (tabela) zajęcia:

• z religii,
• etyki,
• wychowania do życia w rodzinie

nie należą do zajęć obowiązkowych dla ucznia, ale szkoła ma obowiązek być „w gotowości” i zorganizować je, jeśli uczniowie będą zainteresowani. Doradztwo zawodowe przewidziane jest dla wszystkich uczniów.

Na realizację obowiązkowych zajęć edukacyjnych w oddziale przygotowawczym w szkole podstawowej przeznacza się w tygodniowym rozkładzie zajęć poniższą liczbę godzin w szkole podstawowej dla klas:

• I-III – nie mniejszą niż 20 godzin tygodniowo,
• IV-VI – nie mniejsza niż 23 godziny tygodniowo,
• VII-VIII – nie mniejszą niż 25 godzin tygodniowo.

Przy czym na język polski należy przeznaczyć co najmniej 6 godzin tygodniowo (§ 16 ust. 5 rozporządzenia MEN z 23 sierpnia 2017 r.).

W oddziale przygotowawczym w szkole podstawowej dopuszcza się organizację nauczania w klasach łączonych odpowiednio dla klas (§ 16 ust. 6 rozporządzenia):

• I-III szkoły podstawowej,
• IV-VI szkoły podstawowej,
• VII i VIII szkoły podstawowej.

Przepis art. 55 ust. 5 specustawy ukraińskiej wprowadza nowe rozwiązanie, a mianowicie stwarza możliwość dostosowania programu nauczania pod względem zakresu treści programowych stosownie do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów. Oznacza to, że można zminimalizować określone treści programowe z danego przedmiotu do niezbędnego minimum na rzecz innego przedmiotu, np. jeżeli uczniowie z oddziału przygotowawczego dobrze znają język angielski, to można zrezygnować z określonych treści programowych z tych zajęć, uwzględniając ich możliwości.

DO ZASTOSOWANIA

Aby zwiększyć efektywność kształcenia uczniów w oddziale przygotowawczym, do potrzeb i możliwości uczniów tego oddziału, należy dostosować także metody i formy realizacji programów.

Zgodnie z art. 44f ust. 5 ustawy o systemie oświaty na klasyfikację końcową składają się:

• roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych, ustalone w klasie programowo najwyższej oraz
• roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych, których realizacja zakończyła się w klasach programowo niższych w szkole danego typu, oraz
• roczna ocena klasyfikacyjna zachowania ustalona w klasie programowo najwyższej.

Aby uczeń – obcokrajowiec, który przybył do polskiej szkoły np. w kl. VII, mógł ukończyć szkołę podstawową, będzie musiał uzupełnić zajęcia z przyrody i techniki. Jeśli przybył w kl. VIII, to oprócz przyrody i techniki, także muzykę i plastykę. Szkoła powinna stworzyć uczniowi warunki uzupełnienia różnic programowych do końca etapu edukacyjnego (tu: do końca szkoły podstawowej, np. poprzez uczestniczenie w zajęciach z inną klasą, wyznaczenie materiału do „zaliczenia” na warunkach ustalonych przez nauczyciela przedmiotu) oraz określić sposób „rozliczenia się” z tych przedmiotów.

DO ZASTOSOWANIA

Przepisy nie określają, czy w oddziale przygotowawczym można/należy rozpocząć uzupełnianie różnic programowych. Celem uczęszczania do oddziału przygotowawczego jest przygotowanie ucznia-cudzoziemca do „przejścia” do zwykłego oddziału szkolnego (aby mógł w pełni korzystać z lekcji w szkole), a nie klasyfikowanie prowadzące np. do ukończenia szkoły. Możliwe jest uczestniczenie ucznia w zajęciach (jeśli są takie możliwości), które musi uzupełnić, ale nie jest możliwe „rozliczenie się” z tych zajęć, bowiem klasyfikacja roczna lub końcowa będzie dopiero po przejściu do oddziału „zwykłego”.

Przepisy rozporządzenia MEN z 3 sierpnia 2017 r., ani ustawa Prawo oświatowe ani także rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli nie formułują odrębnych wymagań kwalifikacyjnych wobec nauczycieli prowadzących zajęcia w oddziałach przygotowawczych. Oznacza to, że uczyć tam mogą nauczyciele zatrudnieni w szkole.

Zarówno w oddziale przygotowawczym, jak i poza nim dla uczniów z Ukrainy prowadzone będą zajęcia z języka polskiego. Powinny być one organizowane dla uczniów, którzy:

• nie znają języka polskiego albo
• znają język polski na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki.

DO ZAPAMIĘTANIA

Przepisy kwalifikacyjne nie przewidują tu żadnych odrębnych wymogów.

Dodatkowe zajęcia z języka polskiego będzie prowadził nauczyciel z kwalifikacjami w zakresie:

• edukacji wczesnoszkolnej lub wychowania przedszkolnego – w klasach I-III szkoły podstawowej
• języka polskiego – w klasach IV-VIII szkoły podstawowej i w szkole ponadpodstawowej.

Dodatkowo w przypadku uczniów z Ukrainy nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne z danego przedmiotu może stwierdzić konieczność uzupełnienia różnic programowych. W takim przypadku zorganizowane zostaną dodatkowe zajęcia wyrównawcze z tego przedmiotu. Także w tym przypadku nie przewidziano odrębnych wymagań kwalifikacyjnych. Oznacza to, że zajęcia wyrównawcze będzie prowadził nauczyciel z odpowiednimi kwalifikacjami w zakresie danego przedmiotu. Nie będzie to więc specjalista.

Oddziale przygotowawczy to oddział szkolny dla uczniów z zagranicy (art. 4 pkt 13 UPO). Natomiast zgodnie z art. 96 ust. 1 i 2 UPO podstawową jednostką organizacyjną szkoły, z wyjątkiem szkoły artystycznej realizującej wyłącznie kształcenie artystyczne, jest oddział. Oddziałem opiekuje się nauczyciel wychowawca. Wychowawca oddziału ma prawo do dodatku funkcyjnego z tytułu pełnienia tej funkcji (§ 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy).

Wysokość dodatku i szczegółowe warunki jego przyznawania powinien określić organ prowadzący w regulaminie wynagradzania uchwalonym zgodnie z art. 30 ust. 6 pkt 1 KN.

Oznacza to, że nauczyciel oddziału przygotowawczego ma prawo do dodatku funkcyjnego, jeżeli powierzono mu funkcję wychowawcy.

Wypłata dodatku za warunki pracy przewidziana została w art. 30 ust. 1 pkt 2 i art. 34 KN oraz rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za prace w dniu wolnym od pracy. To właśnie rozporządzenie zawiera jedynie wykaz trudnych i uciążliwych warunków pracy, stanowiących podstawę do przyznania z tego tytułu dodatku.

 W § 8 i 9 ww. rozporządzenia wymieniono szczegółowo jaką pracę uznaje się za pracę w warunkach trudnych (§ 8) i uciążliwych (§ 9). W żadnym z przywołanych przepisów nie wymieniono pracy w oddziałach przygotowawczych.

Szczególnej regulacji o uznaniu pracy w oddziałach przygotowawczych za pracę w warunkach trudnych lub uciążliwych (uzasadniających naliczenie dodatku) nie przewidują również akty prawne , który regulują możliwość ich utworzenia, tj. ustawa - Prawo oświatowe i rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 września 2016 r. Nie przewiduje ich też specustawa ukraińska.

Organ prowadzący szkołę nie może zlikwidować w trakcie roku szkolnego oddziału przygotowawczego z powodu małej liczby dzieci zakwalifikowanych do tego oddziału przez zespół powołany przez dyrektora szkoły. Przepisy nie określają minimalnej liczby uczniów w oddziale, wskazują tylko, że nie może ona przekroczyć 25 uczniów (§ 16 rozporządzenia MEN z 23 sierpnia 2017 r.). Uczniowie, którzy zostali zakwalifikowani do oddziału przygotowawczego w danym roku szkolnym powinni uczyć się w tym oddziale do zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w danym roku. Okres ten w zależności od postępów w nauce ucznia i jego potrzeb edukacyjnych może zostać skrócony albo przedłużony, nie dłużej niż o jeden rok szkolny. Decyzję taką podejmuje rada pedagogiczna na wniosek uczących ucznia nauczycieli, pedagoga lub psychologa.

DO ZASTOSOWANIA – 2 WSKAZÓWKI

1. Oddział przygotowawczy może zostać zlikwidowany dopiero z końcem roku szkolnego.
2. Okres nauki ucznia w oddziale przygotowawczym powinien trwać do zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w roku szkolnym, w którym uczeń został do niego zakwalifikowany.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1762).
• Ustawa z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.).
• Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583 ze zm.).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za prace w dniu wolnym od pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1283 ze zm.).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 10 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (Dz.U. z 2022 r. poz. 573).
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 1289).