Zgodnie z art. 165 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe, osoby niebędące obywatelami polskimi, podlegające obowiązkowi szkolnemu i obowiązkowi nauki, korzystają z nauki i opieki w publicznych szkołach podstawowych i ponadpodstawowych na warunkach dotyczących obywateli polskich do ukończenia 18 lat lub ukończenia szkoły ponadpodstawowej. Oznacza to, że co do zasady uczniowie niebędący obywatelami polskimi realizują polską podstawę programową oraz podlegają obowiązującym przepisom w zakresie oceniania, klasyfikowania i promowania. Odstępstwo od tych reguł wprowadzono jedynie wobec uczniów ukraińskich, którzy uczęszczają do oddziałów przygotowawczych.

Uczniowie ukraińscy uczęszczający do oddziałów ogólnych  realizują polską podstawę programową z wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Jeśli nie znają języka polskiego lub znają go w stopniu uniemożliwiającym korzystanie z zajęć, powinni mieć zorganizowane dodatkowe zajęcia, o których mowa w art. 165 ust. 7-10 ww. ustawy Prawo oświatowe, tj. dodatkową bezpłatną naukę języka polskiego nieograniczoną w czasie, a także, w miarę potrzeb, dodatkowe zajęcia wyrównawcze w zakresie przedmiotów nauczania. Na lekcjach języka polskiego oprócz nauki stricte języka polskiego realizowana jest podstawa programowa. Szczegółowe zasady organizowania obcokrajowcom wymienionych zajęć określa § 17 ust.1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw. Uczniowie ukraińscy powinni być objęci także pomocą psychologiczno-pedagogiczną, jeśli jest taka potrzeba. Analogicznie, trzeba tym uczniom zorganizować kształcenie specjalne stosownie do posiadanego orzeczenia. Wsparcie także odbywa się na zasadach obowiązujących polskich uczniów.

DO ZAPAMIĘTANIA

Wobec tej grupy uczniów nie ma żadnych odrębnych przepisów, które ingerowałyby w obowiązujące zasady oceniania, klasyfikowania i promowania, zatem obowiązują przepisy rozdziału 3a ustawy z 6 września 1991 r. o systemie oświaty (dalej UoSO) oraz przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, a także regulacje zawarte w statucie szkoły.

Aby być w zgodzie z przepisami ustawy o systemie oświaty trzeba pamiętać o kilku zasadach:

Zgodnie z art. 44f ust. 3 ustawy o systemie oświaty (dalej: UoSO) klasyfikacja roczna polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć edukacyjnych i zachowania ucznia w danym roku szkolnym oraz ustaleniu rocznych ocen klasyfikacyjnych z tych zajęć i rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania.

Przepis art. 44k ust. 1 UoSO stanowi, że uczeń może nie być klasyfikowany z jednego, kilku albo wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych, jeżeli brak jest podstaw do ustalenia rocznej oceny klasyfikacyjnej z powodu nieobecności ucznia na tych zajęciach przekraczającej połowę czasu przeznaczonego na te zajęcia w okresie, za który przeprowadzana jest klasyfikacja. Jednocześnie zauważyć należy, iż wyrażenie „może” ma charakter fakultatywny, zatem nieklasyfikowanie nie jest obligatoryjne. W praktyce oznacza to, że nauczyciel ma możliwość a nie obowiązek nieklasyfikowania ucznia z powodu frekwencji poniżej 50%. Zatem frekwencja nie rozstrzyga o tym, czy uczeń będzie nieklasyfikowany. Brak podstaw do ustalenia oceny klasyfikacyjnej musi wynikać z nieobecności ucznia, tj. mieć z nią związek przyczynowo-skutkowy. Jeśli ten warunek nie jest spełniony (przyczyna braku możliwości ustalenia oceny klasyfikacyjnej jest inna niż nieobecności ucznia), to uczeń powinien być klasyfikowany.

DO ZASTOSOWANIA

W tym momencie roku szkolnego (VI) nadal realne jest bieżące ocenianie uczniów (art. 44e ust. 1 ustawy). W zależności od tego, jak długo uczeń ukraiński uczęszcza do polskiej szkoły, z jaką znajomością języka polskiego przybył, jakie zdolności lingwistyczne posiada, jaka jest jego frekwencja, jaka jest efektywność wsparcia jakiego mu udzielono (dodatkowa nauka języka polskiego, dodatkowe zajęcia wyrównawcze, pomoc psychologiczno-pedagogiczna, objęcie kształceniem specjalnym), uczeń będzie mógł wykazać się wiedzą i umiejętnościami, i uzyskać oceny bieżące, a następnie klasyfikacyjne, albo nie będzie podstaw do jego klasyfikowania.

DO ZAPAMIĘTANIA

Zatem to oceny decydują o możliwości klasyfikowania ucznia. Jeśli są w wystarczającej liczbie, to nawet przy frekwencji poniżej 50% nauczyciel ma możliwość / podstawę do ustalenia oceny klasyfikacyjnej. Przepisy nie określają ile ocen bieżących powinien uzyskać uczeń z danego przedmiotu, aby nauczyciel mógł ustalić ocenę klasyfikacyjną. Takie regulacje mogą znaleźć się w statucie, dlatego trzeba to sprawdzić.

Uczeń z Ukrainy przybyły do Polski 24 lutego 2022 r. lub w terminie późniejszym jest w szczególnej sytuacji, bowiem obliczanie jego frekwencji jest możliwe od momentu, w którym został przyjęty do szkoły. Jak zatem zastosować ww. przepis, iż uczeń może nie być klasyfikowany z zajęć edukacyjnych, jeżeli brak jest podstaw do ustalenia rocznej oceny klasyfikacyjnej z powodu nieobecności ucznia na tych zajęciach przekraczającej połowę czasu przeznaczonego na te zajęcia w okresie, za który przeprowadzana jest klasyfikacja.

Czy zatem uczeń ukraiński przybyły do Polski np. w maju nie ma szans na klasyfikowanie?

Wszystko zależy od tego, czy zdołał uzyskać oceny bieżące, w jakiej liczbie, jaką ma frekwencję, czy brak ocen jest wynikiem niskiej frekwencji:

Klasyfikowanie ucznia nie oznacza, że uczeń ma gwarantowaną pozytywną ocenę klasyfikacyjną. Uczeń może mieć ustaloną negatywną roczną ocenę klasyfikacyjną z jednych/kilku lub wszystkich przedmiotów.

Uczeń nieklasyfikowany z powodu usprawiedliwionej nieobecności może zdawać egzamin klasyfikacyjny (art. 44k ust. 2 UoSO). Uczeń nieklasyfikowany z powodu nieusprawiedliwionej nieobecności może zdawać egzamin klasyfikacyjny za zgodą rady pedagogicznej (art. 44k ust. 3 UoSO). Egzamin klasyfikacyjny przeprowadza się nie później niż w dniu poprzedzającym dzień zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych (czerwiec). Uczeń, który z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpił do egzaminu klasyfikacyjnego w ustalonym terminie, może przystąpić do niego w dodatkowym terminie wyznaczonym przez dyrektora szkoły (art. 44l ust. 3 UoSO).

Począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, uczeń, który w wyniku klasyfikacji rocznej otrzymał negatywną ocenę klasyfikacyjną z jednych albo dwóch obowiązkowych zajęć edukacyjnych może przystąpić do egzaminu poprawkowego z tych zajęć (art. 44m UoSO). Jest to prawo ucznia zagwarantowane ustawą, dlatego nie wymaga zgody rady pedagogicznej.

Egzamin poprawkowy przeprowadza się w ostatnim tygodniu ferii letnich (sierpień). Uczeń, który z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpił do egzaminu poprawkowego w wyznaczonym terminie,może przystąpić do niego w dodatkowym terminie, wyznaczonym przez dyrektora szkoły, nie później niż do końca września (art. 44m ust. 3 UoSO).  

Uczeń, który nie zdał egzaminu poprawkowego nie otrzymuje promocji do klasy programowo wyższej i powtarza klasę (art. 44m ust. 5 UoSO).

DO ZAPAMIĘTANIA

Od tej zasady jest jeden wyjątek. Rada pedagogiczna, uwzględniając możliwości edukacyjne ucznia, może jeden raz w ciągu danego etapu edukacyjnego promować do klasy programowo wyższej ucznia, który nie zdał egzaminu poprawkowego z jednych obowiązkowych zajęć edukacyjnych pod warunkiem, że te zajęcia są realizowane w klasie programowo wyższej (art. 44m ust. 6 UoSO).

Uczeń lub jego rodzice/opiekunowie mogą zgłosić zastrzeżenia do dyrektora szkoły, jeżeli uznają, że roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych lub roczna ocena klasyfikacyjna zachowania zostały ustalone niezgodnie z przepisami dotyczącymi trybu ustalania tych ocen (art. 44n ust. 1 UoSO).

Zastrzeżenia zgłasza się od dnia ustalenia rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych lub rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania, nie później jednak niż w terminie 2 dni roboczych od dnia zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych (czerwiec). Jeśli dyrektor uzna zastrzeżenia, to powołuje komisję odpowiednio do przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności/ ustalenia rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania.

DO ZASTOSOWANIA

Oceny ustalone w ten sposób nie mogą być niższe niż od ustalonej wcześniej oceny (art. 44n ust. 5 UoSO).

Uczeń, który z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpił do sprawdzianu wiedzy i umiejętności w wyznaczonym terminie, może przystąpić do niego w dodatkowym terminie wyznaczonym przez dyrektora szkoły w uzgodnieniu z uczniem i jego rodzicami (art. 44n ust. 6 UoSO).

Analogicznie, uczeń lub jego rodzice/opiekunowie mogą zgłosić zastrzeżenia w przypadku rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych ustalonej w wyniku egzaminu poprawkowego, z tym że termin do zgłoszenia zastrzeżeń wynosi 5 dni roboczych od dnia przeprowadzenia egzaminu poprawkowego. W tym przypadku ocena ustalona przez komisję jest ostateczna (art. 44n ust. 7 UoSO).

O promowaniu ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, postanawia rada pedagogiczna, uwzględniając ustalenia zawarte w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym (art. 44o ust. 5 UoSO).

Uczeń, który nie otrzymał promocji do klasy programowo wyższej, powtarza klasę.

Negatywne oceny z dodatkowych zajęć edukacyjnych uzyskane przez ucznia w klasyfikacji rocznej nie skutkują brakiem promocji do następnej klasy (art. 44m).

Klasyfikacji końcowej dokonuje się w klasie programowo najwyższej szkoły danego typu.

W myśl art. 44f ust. 5 ustawy o systemie oświaty na klasyfikację końcową składają się:

1. roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych, ustalone w klasie programowo najwyższej danego typu szkoły oraz
2. roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych, których realizacja zakończyła się w klasach programowo niższych w szkole danego typu, oraz
3. roczna ocena klasyfikacyjna zachowania ustalona w klasie programowo najwyższej.

DO ZASTOSOWANIA

Uczniowie będący obywatelami Ukrainy, którzy przybyli do Polski 24 lutego 2022 r. lub póżniej, w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy, i podjęli naukę w klasie VIII nie uzyskali rocznych ocen klasyfikacyjnych z przyrody, plastyki, muzyki, techniki. Było to niemożliwe, gdyż ich realizacja zakończyła się w klasach programowo niższych. W roku szk. 2021/2022 klasyfikacja końcowa ucznia z Ukrainy uczęszczającego do klasy VIII szkoły podstawowej nie będzie zatem obejmowała  tych zajęć edukacyjnych.

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Naukiz 13 maja 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy wprowadziło ułatwienia w ukończeniu szkoły podstawowej przez uczniów z Ukrainy przybyłych do Polski w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy. Polegają one na tym, że w bieżącym roku szkolnym uczniowie ci ukończą szkołę podstawową mimo braku ocen z muzyki, plastyki, przyrody i techniki, tj. przedmiotów, których realizacja zakończyła się w klasach niższych.

W roku szkolnym 2021/2022 uczeń będący obywatelem Ukrainy kończy szkołę podstawową, jeżeli spełni łącznie dwa warunki:

1. otrzymał ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych realizowanych w klasie VIII pozytywne roczne oceny klasyfikacyjne (wg ramowego planu nauczania dla szkoły podstawowej),
2. przystąpił do egzaminu ósmoklasisty.

W arkuszu ocen oraz na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej uczniowi z Ukrainy, w miejscu przeznaczonym na wpisanie ocen z obowiązkowych zajęć edukacyjnych: muzyka, plastyka, przyroda i technika, wstawia się poziomą kreskę.

Uczeń szkoły podstawowej, który w roku szk. 2021/2022 nie spełnił warunków, o których mowa wyżej, powtarza klasę VIII szkoły podstawowej i przystępuje w roku szkolnym, w którym powtarza tę klasę, do egzaminu ósmoklasisty.

W myśl art. 44q ust.1 ustawy o systemie oświaty uczeń kończy szkołę ponadpodstawową, jeżeli:

1. w wyniku klasyfikacji końcowej otrzymał ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych pozytywne końcowe oceny klasyfikacyjne (wg ramowego planu nauczania dla danego typu szkoły ponadpodstawowej);
2. w przypadku technikum – przystąpił ponadto do egzaminu zawodowego ze wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie;
3. w przypadku branżowej szkoły I stopnia – przystąpił ponadto do:

• egzaminu zawodowego – w przypadku ucznia, o którym mowa w art. 44zzzb ust. 3 pkt 1 ustawy,
• egzaminu czeladniczego zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy z 22 marca 1989 r. o rzemiośle  – w przypadku ucznia będącego młodocianym pracownikiem zatrudnionym w celu przygotowania zawodowego u pracodawcy będącego rzemieślnikiem.

Kształcenie uczniów w oddziale przygotowawczym kieruje się odmiennymi zasadami niż w oddziale ogólnym. Wynika to z funkcji, jaką pełnią oddziały przygotowawcze – mają przygotować do nauki w polskiej szkole. Zajęcia w tych oddziałach prowadzone są w oparciu o szkolne programy nauczania, ze szczególnym uwzględnieniem języka polskiego. Mają charakter integracyjny.

Okres nauki ucznia w oddziale przygotowawczym trwa do zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w roku szkolnym, w którym uczeń został zakwalifikowany do oddziału przygotowawczego, z tym że okres ten w zależności od postępów w nauce ucznia i jego potrzeb edukacyjnych może zostać:

• skrócony albo przedłużony,
• nie dłużej niż o jeden rok szkolny (art. 165 ust. 13 ustawy Prawo oświatowe).

Decyzję o skróceniu albo przedłużeniu okresu nauki ucznia w oddziale przygotowawczym podejmuje rada pedagogiczna na wniosek uczących ucznia nauczycieli, pedagoga lub psychologa. Ocenianie powinno ułatwić podjęcie tej decyzji. Przepisy nie wskazują sposobu oceniania uczniów w oddziale przygotowawczym. Wiadomo jedynie, że w zaświadczeniu wydawanym uczniowi niepodlegającemu klasyfikacji powinna być ocena opisowa.

Wiodącą rolę w kształceniu uczniów-obcokrajowców pełni nauka języka polskiego, która w oddziale przygotowawczym dla dzieci z Ukrainy jest realizowana wg programu nauczania opracowanego na podstawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców. Oznacza to, że na tych lekcjach języka polskiego uczniowie nie realizują podstawy programowej z języka polskiego. Mogli ją realizować na dodatkowych lekcjach języka polskiego, jeżeli były zorganizowane.

Z PRAKTYKI – 3 WSKAZÓWKI

1. Rekomendowaną pulę godzin dydaktycznych, różną dla różnych typów szkół, dyrektor podzielił pomiędzy obowiązkowe zajęcia edukacyjne, z tym że 6 godzin tygodniowo musiał zarezerwować  na naukę języka polskiego wg programu dla obcokrajowców.
2. Pozostałe godziny mógł dowolnie rozdysponować pomiędzy obowiązkowe zajęcia edukacyjne realizowane w danym typie szkoły. Powinien uwzględnić potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne uczniów z Ukrainy.
3. W tym celu mógł zorganizować zajęcia w klasach łączonych lub zorganizować kształcenie niestandardowo (np. po dostosowaniu zakresu treści programowych z muzyki do potrzeb uczniów zrealizować ten przedmiot w ciągu 2-3 godzin, zaś wygospodarowane godziny przeznaczyć na inne zajęcia, np. historię i geografię Polski).

Pewne możliwości elastycznej organizacji zajęć daje też art. 55 ust. 5 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, zgodnie z którym nauczanie w oddziale przygotowawczym jest prowadzone w oparciu o realizowane w szkole programy nauczania z zakresu kształcenia ogólnego dostosowane pod względem zakresu treści nauczania oraz metod i form ich realizacji do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów. W praktyce oznacza to, że zakres treści programowych, po niezbędnym dostosowaniu, może znacząco różnić się od pierwotnej wersji.

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 8 kwietnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy wprowadziło nowy przepis, zgodnie z którym w roku szkolnym 2021/2022 uczeń będący obywatelem Ukrainy, przybyły do Polski nie wcześniej niż 24 lutego 2022 r., uczęszczający do oddziału przygotowawczego, nie podlega klasyfikacji rocznej w przypadku, gdy rada pedagogiczna uzna, że:

1. uczeń nie zna języka polskiego lub znajomość przez ucznia języka polskiego jest niewystarczająca do korzystania z nauki lub
2. zakres realizowanych w oddziale przygotowawczym zajęć edukacyjnych uniemożliwia przeprowadzenie klasyfikacji rocznej ucznia.

W arkuszu ocen ucznia niepodlegającego klasyfikacji, w miejscu przeznaczonym na wpisanie daty uchwały rady pedagogicznej o promowaniu (promowaniu z wyróżnieniem), niepromowaniu, ukończeniu szkoły (ukończniu z wyróżnieniem) i nieukończeniu szkoły umieszcza się adnotację:

„Na podstawie uchwały rady pedagogicznej z dnia ………………… uczeń nie podlegał klasyfikacji rocznej zgodnie z § 6b ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz. U. poz. 645 i 795)”. 

Uczeń niepodlegający klasyfikacji otrzymuje zaświadczenie o uczęszczaniu do oddziału przygotowawczego. W treści zaświadczenia należy podać m.in.:

• zrealizowaną liczbę godzin nauki języka polskiego nauczanego wg programu dla obcokrajowców,
• zajęcia edukacyjne, które uczeń zrealizował, wraz ze wskazaniem tygodniowego wymiaru godzin poszczególnych zajęć,
• zwięzłą ocenę opisową dotyczącą zrealizowanych przez ucznia zajęć edukacyjnych zawierającą opis posiadanych przez ucznia wiadomości i umiejętności.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.) - art. 165 ust. 1, ust. ust. 7-10 i ust. 13.
• Ustawa z 6 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.) - rozdział 3a.
• Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583 ze zm.) - art. 55 ust. 5.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 373).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1283) - § 17 ust.1.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji i Naukiz 13 maja 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1047).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 8 kwietnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. z 2022 r. poz. 795).