Zasady organizacji kształcenia i przyjmowania dzieci i uczniów przybywających z Ukrainy do publicznych placówek wychowania przedszkolnego oraz publicznych szkołach określają w szczególności:

Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainyw związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa określa m.in. szczególne regulacje dotyczące kształcenia, wychowania i opieki dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy. Odnoszą się one do dzieci i uczniów, których pobyt na Terytorium Rzeczpospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy.

W myśl art. 2 ust. 1 ustawy pobyt uznaje się za legalny, jeżeli obywatel Ukrainy:

1. przybył na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na jej terytorium,
2. wjechał legalnie na terytorium RP w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepisach (jeszcze nie są wydane),
3. deklaruje zamiar pozostania na terytorium RP.

DO ZAPAMIĘTANIA

Pobyt uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r.

Dziecko niebędące obywatelem polskim może korzystać z wychowania przedszkolnego w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub innej formie wychowania przedszkolnego (art. 31 ustawy Prawo oświatowe):

• dziecko może być objęte wychowaniem przedszkolnym od początku roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 3 lata, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat,
• w szczególnie uzasadnionych przypadkach wychowaniem przedszkolnym może także zostać objęte dziecko, które ukończyło 2,5 roku,
• dziecko posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego może być objęte wychowaniem przedszkolnym w wieku powyżej 7 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 9 lat (obowiązek szkolny tych dzieci wówczas odracza się zgodnie z art. 38 ustawy Prawo oświatowe).

DO ZASTOSOWANIA

Dziecko w wieku 6 lat ma obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego, który może realizować w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego (tzw. zerówka). Dla młodszych dzieci takiego obowiązku nie ma.

Uczniowie niebędący obywatelami polskimi podlegają przepisom dotyczącym obowiązku szkolnego (art. 35 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe). Obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18. roku życia. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat, jeśli spełnia warunki określone w art. 36 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe. Dyrektor odracza, na wniosek rodziców, rozpoczęcie spełniania tego obowiązku przez dziecko o jeden rok szkolny, jeśli dziecko posiada opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, z której wynika potrzeba odroczenia (art. 36 ust. 4 i 6 ustawy Prawo oświatowe). Obowiązek szkolny spełnia się przez uczęszczanie do szkoły podstawowej publicznej albo niepublicznej.

Po ukończeniu szkoły podstawowej uczniowie niebędący obywatelami polskimi także podlegają obowiązkowi nauki, który mogą spełniać przez:

1. uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadpodstawowej;
2. realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy.

DO ZAPAMIĘTANIA

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy wykluczyła możliwość realizacji obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, w formie tzw. edukacji domowej, przez dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, których pobyt w Polsce jest legalny (art. 54 tejże ustawy). Dyrektor nie może zatem wydać zezwolenia, o którym mowa w art. 37 ustawy Prawo oświatowe na spełnianie danego obowiązku odpowiednio poza szkołą lub poza placówką wychowania przedszkolnego ‒ niezależnie czy jest publiczna, czy niepubliczna.

Zgodnie z art. 165 ustawy Prawo oświatowe dzieci i uczniowie niebędący obywatelami polskimi mogą korzystać z nauki i opieki polskimi na warunkach dotyczących dzieci obywateli polskich:

• w publicznych przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych oraz publicznych innych formach wychowania przedszkolnego,
• w publicznych szkołach podstawowych, a także publicznych szkołach ponadpodstawowych, do ukończenia 18 lat lub ukończenia szkoły ponadpodstawowej.

Zgodnie z art. 172 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe warunki kształcenia, wychowania i opieki w niepublicznych szkołach i niepublicznych placówkach wychowania przedszkolnego określa statut danej placówki. Za świadczone usługi edukacyjne osoba prowadząca niepubliczną szkołę lub niepubliczną placówkę pobiera opłaty.

Wychowanie przedszkolne

W myśl § 3 ust.2 i 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 23 sierpnia 2017 r.  o przyjęciu dziecka do publicznego przedszkola, oddziału przedszkolnego w publicznej szkole podstawowej, publicznej innej formy wychowania przedszkolnego w trakcie roku szkolnego decyduje dyrektor tej placówki, zgodnie z art. 130 ust. 2 i 3 ustawy Prawo oświatowe, czyli na warunkach dotyczących dzieci polskich. Dyrektor powinien rozpoznać wniosek rodzica bez zbędnej zwłoki. W tej sytuacji dziecko nie bierze udziału w rekrutacji.

Rodzice zainteresowani uczęszczaniem dziecka w kolejnym roku szkolnym do tej samej placówki wychowania przedszkolnego są zobowiązani do złożenia deklaracji o kontynuowaniu wychowania przedszkolnego w tej placówce w terminie 7 dni poprzedzających termin rozpoczęcia postępowania rekrutacyjnego na kolejny rok szkolny. Złożenie deklaracji w wymaganym terminie gwarantuje dziecku miejsce w dotychczasowej placówce. Niezłożenie deklaracji lub chęć zmiany placówki oznacza, że dziecko będzie musiało przystąpić do rekrutacji na kolejny rok szkolny.

Zgodnie z § 3 ust.1 rozporządzenia dot. kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi,  dzieci niebędące obywatelami polskimi są przyjmowane do publicznych placówek wychowania przedszkolnego na kolejny rok szkolny po przeprowadzeniu postępowania rekrutacyjnego na warunkach i w trybie obowiązującym dzieci obywateli polskich.

Terminy przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego i postępowania uzupełniającego, w tym terminy składania dokumentów określa do końca stycznia organ prowadzący dane publiczne przedszkole, publiczną szkołę podstawową z oddziałami przedszkolnymi, publiczną inną formę wychowania przedszkolnego. Oznacza to, że terminy rekrutacji na następny rok szkolny (2022/2023) są już ogłoszone. Postępowanie rekrutacyjne jest prowadzone na wniosek rodzica kandydata lub innej osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem, zatem niezbędne jest zapoznanie się z harmonogramem rekrutacji obowiązującym w danej gminie (dzielnicy).

DO ZASTOSOWANIA

Rodzice dzieci ukraińskich na pewno będą wymagali wsparcia w poznaniu zasad rekrutacji i składania wniosku i odpowiednich dokumentów. Dyrektor powinien zorganizować im pomoc w tym zakresie (np. zapewnić tłumacza do kontaktów, opracować informację i druki równolegle w języku polskim i języku ukraińskim, itp.).

Co do zasady do publicznych placówek wychowania przedszkolnego przyjmuje się dzieci zamieszkałe na obszarze danej gminy. Nie obowiązuje tzw. rejonizacja. Jeżeli w danej placówce są wolne miejsca, dyrektor może przyjąć dziecko zamieszkałe poza obszarem gminy.

Szkoły podstawowe

Zgodnie z § 4 ust.1 rozporządzenia dot. kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi uczeń przybywający z zagranicy jest przyjmowany:

1. do klasy I publicznej szkoły podstawowej, której ustalono obwód, w obwodzie której uczeń mieszka – z urzędu, na podstawie zgłoszenia rodziców (wg art. 151 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe zgłoszenie zawiera m.in. PESEL kandydata, a w przypadku braku serię i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość),
2. do klasy I publicznej szkoły podstawowej innej niż innej niż właściwa ze względu na miejsce zamieszkania ucznia – jeżeli szkoła dysponuje wolnymi miejscami,

Kwalifikowanie i przyjmowanie uczniów do klas wyższych przeprowadzane jest następująco:

1. do klas II–VIII publicznej szkoły podstawowej z ustalonym obwodem, jeśli uczeń mieszka w obwodzie tej szkoły – z urzędu oraz na podstawie dokumentów,
2. do klas II–VIII publicznej szkoły podstawowej niż innej niż właściwa ze względu na miejsce zamieszkania ucznia – na podstawie dokumentów – jeżeli szkoła dysponuje wolnymi miejscami.

Ubieganie się o przyjęcie do oddziału międzynarodowego, oddziału dwujęzycznego, a także do szkoły sportowej, mistrzostwa sportowego, oddziału sportowego w szkole podstawowej wymaga spełnienia dodatkowych warunków, odpowiednio: uzyskania pozytywnych wyników sprawdzianu predyspozycji językowych, prób sprawności fizycznej, posiadania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia.

DO ZAPAMIĘTANIA

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainyumożliwia jej obywatelom otrzymanie numeru PESEL.

Szkoły ponadpodstawowe

Zasady kwalifikowania uczniów do szkół ponadpodstawowych określa §6rozporządzenia dot. kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi. Co do zasady kandydat może być przyjęty do szkoły, jeżeli szkoła dysponuje wolnymi miejscami.

Szkoła ponadpodstawowa przyjmuje uczniów przybywających z zagranicy, jeżeli dysponuje wolnymi miejscami. Uczeń jest kwalifikowany do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni semestr oraz przyjmowany:

1. do publicznego liceum ogólnokształcącego – na podstawie dokumentów umożliwiających zakwalifikowanie do odpowiedniej klasy (§ 6 ust. 1 ww. rozporządzenia),
2. do publicznego technikum i publicznej branżowej szkoły I stopnia – na podstawie dokumentów oraz stosownych zaświadczeń, orzeczeń lekarskich, itp. wskazanych w § 6 pkt 2 lit. a-e ww. rozporządzenia,
3. publicznej branżowej szkoły II stopnia – na podstawie dokumentów wskazanych w § 6 pkt 3 lit. a-e ww. rozporządzenia,
4. publicznej szkoły policealnej – na podstawie dokumentów wskazanych w § 6 pkt 4 lit. a-f ww. rozporządzenia.

Ubieganie się o przyjęcie do szkoły ponadpodstawowej wymagającej od uczniów szczególnych indywidualnych predyspozycji, a także do klasy wstępnej w szkole ponadpodstawowej wymagane jest  spełnienie dodatkowych warunków określonych w § 6 pkt 5-8 rozporządzenia (np. uzyskanie pozytywnych wyników sprawdzianu predyspozycji językowych, uzdolnień kierunkowych, kompetencji  językowych, sprawdzianu uzdolnień lub predyspozycji przydatnych w danym zawodzie).

Przyjęcie dziecka do placówki wychowania przedszkolnego następuje na podstawie dokumentu potwierdzającego wiek dziecka (np. dokument potwierdzający urodzenie, numer PESEL).

Dokumenty umożliwiające zakwalifikowanie ucznia niebędącego obywatelem polskim wymienione są w § 2 pkt 3 rozporządzenia dot. kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi:

• świadectwo, zaświadczenie lub inny dokument ‒ stwierdzające ukończenie szkoły lub kolejnego etapu edukacji za granicą lub
• świadectwo, zaświadczenie lub inny dokument wydany przez szkołę za granicą ‒ potwierdzające uczęszczanie ucznia przybywającego z zagranicy do szkoły za granicą i wskazujące klasę lub etap edukacji, który uczeń ukończył w szkole za granicą, oraz dokument potwierdzający sumę lat nauki szkolnej ucznia lub pisemne oświadczenie dotyczące sumy lat nauki szkolnej ucznia, złożone przez rodzica ucznia albo pełnoletniego ucznia, jeżeli ustalenie sumy lat nauki szkolnej nie jest możliwe na podstawie świadectwa, zaświadczenia lub innego dokumentu.

DO ZASTOSOWANIA - 4 WYTYCZNE

1. Przyjmowanie do szkół odbywa się w ciągu całego roku szkolnego, a ustalenie klasy w której kontynuowana jest nauka odbywa się na podstawie sumy ukończonych lat nauki szkolnej za granicą.
2. Uczeń przybywający z zagranicy może być kwalifikowany do odpowiedniej klasy także z uwzględnieniem wieku ucznia lub opinii rodzica ucznia albo pełnoletniego ucznia wyrażonej w formie ustnej lub pisemnej (§ 11 rozporządzenia).
3. Rekomenduje się, aby kandydatów do klasy VIII przyjmować do klasy niższej (VII), z uwagi na bardzo duże obciążenie nową sytuacją (np. konieczność uzupełnienia przyrody, różnice systemowe) i duże prawdopodobieństwo nieukończenia szkoły podstawowej w planowanym czasie.
4. Ustalenie klasy (roku nauki) następuje na podstawie dokumentów wydanych przez szkołę za granicą, a w przypadku ich braku - także na podstawie oświadczenia rodziców o sumie lat nauki za granicą.

Dokumenty nie muszą być tłumaczone przez tłumacza przysięgłego na język polski. Nadal jest możliwość kwalifikowania do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni semestr lub rok kształcenia, na podstawie rozmowy kwalifikacyjnej. W przypadku ucznia, który nie zna języka polskiego, rozmowę kwalifikacyjną przeprowadza się w języku obcym, którym posługuje się uczeń, a w razie potrzeby należy zapewnić udział osoby władającej językiem obcym, którym posługuje się uczeń (§ 12 rozporządzenia).

Rodzice ucznia przybywającego z zagranicy (lub pełnoletni uczeń) mogą składać wniosek o uzasadnienie odmowy przyjęcia do szkoły oraz odwołanie do komisji odwoławczej od rozstrzygnięcia dyrektora w sprawie przyjęcia ucznia do szkoły. Analogiczne prawa ma osoba sprawująca opiekę nad uczniem w przypadku, gdy rodzice nie mogą tego dokonać.

DO ZASTOSOWANIA

Rodzice dziecka z zagranicy, którzy nie mogą znaleźć szkoły posiadającej wolne miejsca w danej klasie, mogą zwrócić się do organu prowadzącego szkoły (np. wydziału edukacji gminy lub powiatu) z prośbą o wskazanie szkoły posiadającej wolne miejsca.

Przyjmowanie uczniów przybywających z zagranicy uregulowane jest na poziomie ustawowym. Prawna podstawa pobytu ucznia na terenie Polski nie ma znaczenia dla możliwości przyjęcia do publicznej szkoły i możliwych form wspomagania nauki (np. zezwolenie na pobyt czasowy, zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zgoda na pobyt ze względów humanitarnych albo uzyskanie statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej). Nie jest obowiązkowe składanie dokumentów z tłumaczeniem przysięgłym. Tłumaczenie może wykonać szkoła lub przedszkole. Rodzic nie wykazuje, a dyrektor nie sprawdza legalności pobytu ucznia, w tym czy posiada np. Kartę Polaka albo status uchodźcy.

DO ZAPAMIĘTANIA

Należy zwrócić uwagę także na rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 10 marca 2022 r.  zmieniające rozporządzenie w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw. Nowelizacja przepisów polega na rozszerzeniu kręgu osób uprawnionych do występowania w sprawach dziecka podczas przyjmowania do przedszkoli i szkół. Dotychczas osobami uprawnionymi byli rodzice dziecka. Po nowelizacji także inne osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem mają prawo składać wymagane dokumenty i wnioski, wyrażać opinie, składać odwołanie. Zmiana znacząco ułatwi przyjmowanie dzieci uchodźców ukraińskich do szkół i przedszkoli, którzy niejednokrotnie wysyłają do Polski dzieci pod opieką członków rodziny.

Zasady przyjmowania dzieci do niepublicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w niepublicznych szkołach podstawowych, niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego, a także do szkół podstawowych i ponadpodstawowych określa statut danej szkoły lub placówki (art. 172 ust. 2 pkt 7 ustawy Prawo oświatowe). Zasady przyjęć mogą być podobne do przyjętych w publicznych szkołach i placówkach lub zupełnie odmienne. Niepubliczne szkoły i placówki mają prawo pobierać opłaty za świadczone usługi kształcenia, wychowania i opieki.

Kwalifikowanie do odpowiedniej klasy lub szkoły niepublicznej następuje na podstawie dokumentów, (j.w.). Wspólne są przepisy określające w wiek dziecka uprawniający do korzystania z wychowania przedszkolnego, zasady spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki.

Analogicznie, ustawa o pomocy obywatelom Ukrainywykluczyła możliwość kształcenia dzieci i uczniów przybywających z Ukrainy w systemie tzw. edukacji domowej, zatem także dyrektor niepublicznej szkoły /placówki nie może wydać zezwolenia na spełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą /poza placówką wychowania przedszkolnego (art. 54 ustawy).

W myśl art. 52 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainyjednostka samorządu terytorialnego, na terenie której zapewniono naukę i opiekę dzieciom i uczniom będącym  obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy, może zorganizować tym dzieciom i uczniom bezpłatny transport do miejsca, w którym zapewnia się im kształcenie, wychowanie i opiekę. W przypadku zorganizowania transportu, JST jest obowiązana zapewnić dzieciom oraz uczniom opiekę w czasie przewozu do szkoły /przedszkola.

W przypadku utworzenia oddziału przygotowawczego międzyszkolnego oraz oddziału przygotowawczego międzygminnego, stosuje się przepisy dotyczące zapewniania bezpłatnego transportu do miejsca kształcenia.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki z 9 marca 2022 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli w roku szkolnym 2021/2022:

W roku szkolnym 2021/2022liczba uczniów w oddziale klas I, II  lub III szkoły podstawowej funkcjonującym ze zwiększoną liczbą uczniów, w związku z przyjęciem do oddziału ucznia z urzędu,

może być zwiększona o nie więcej niż:

DO ZASTOSOWANIA

W szkole może być utworzony dodatkowy oddział dla dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy.

Cudzoziemcy, którzy nie posługują się językiem polskim w stopniu umożliwiającym korzystanie z nauki w szkole (art. 165 ust. 7, 10, 11, 15 ustawy Prawo oświatowe):

1. mają prawo do dodatkowej bezpłatnej nauki języka polskiego wg programu nauki języka polskiego dla obcokrajowców (zajęcia mogą być prowadzone indywidualnie lub w grupach w wymiarze minimum 2 godzin tygodniowo przez czas nieokreślony),
2. mogą realizować naukę w formie oddziału przygotowawczego, gdzie proces nauczania dostosowany jest do potrzeb i możliwości edukacyjnych uczniów,
3. mogą korzystać z dodatkowych zajęć wyrównawczych w zakresie przedmiotów nauczania organizowanych przez organ prowadzący szkołę, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy,
4. mogą korzystać z pomocy udzielanej przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia, zatrudnionej w charakterze pomocy nauczyciela (pomocy tej udziela się nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy).

Decyzje o przyznaniu danej formy wsparcia podejmuje dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę. Ponadto, placówka dyplomatyczna lub konsularna kraju pochodzenia albo stowarzyszenie kulturalno-oświatowe danej narodowości mogą organizować w szkole, w porozumieniu z dyrektorem szkoły podstawowej i za zgodą organu prowadzącego, naukę języka i kultury kraju pochodzenia ucznia. Szkoła udostępnia nieodpłatnie pomieszczenia i pomoce dydaktyczne.

Na podstawie  art. 57 ust. 5 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych możliwe jest zapewnienie przez dyrektorów szkół podstawowych podręczników, materiałów edukacyjnych oraz materiałów ćwiczeniowych dla uczniów – cudzoziemców. Działając zgodnie z tym  przepisem stanowiącym, iż jeżeli w wyniku zwiększenia się liczby uczniów danej klasy w ciągu roku szkolnego środki z przekazanej dotacji celowej nie pokryją kosztu zakupu kompletów podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych dla tych uczniów, koszt zakupu brakujących kompletów podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych jest refundowany ze środków dotacji celowej przekazanej na wyposażenie publicznych szkół podstawowych i szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej w podręczniki, materiały edukacyjne lub materiały ćwiczeniowe na kolejny rok szkolny.

MEiN rekomenduje rozważne i gospodarne zarządzanie budżetem Państwa, biorąc pod uwagę obecny stan kompletów podręczników, materiałów edukacyjnych oraz materiałów ćwiczeniowych
w szkole, obowiązujące przepisy ustawy o finansowaniu zadań oświatowych oraz stałą współpracę w ww. zakresie z jednostkami samorządu terytorialnego.

W roku szkolnym 2021/2022 w charakterze pomocy nauczyciela może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego (np. obywatelka Ukrainy), bez kwalifikacji pedagogicznych, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. W tym przypadku odstępuje się od wymogu potwierdzenia dokumentem znajomości języka polskiego (art. 57 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy). Osoba na stanowisku pomocy nauczyciela jest pracownikiem samorządowym.

Ponadto, ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy:

• nie przewiduje żadnych szczególnych rozwiązań dla zatrudniania nauczycieli będących obywatelami Ukrainy. Oznacza to, że zatrudnianie to podlega ogólnym zasadom przewidzianym dotychczas w przepisach Karty Nauczyciela i rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 30 października 1992 r. w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli nie będących obywatelami polskimi,
• umożliwia zatrudnienie w szkole nauczycieli pobierających świadczenie kompensacyjne,
• umożliwia przydzielanie godzin ponadwymiarowych nauczycielom ponad ustawowy limit.

DO ZAPAMIĘTANIA

Obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują możliwości przyjęcia wolontariuszy na stanowisku pomocy nauczyciela, władającej językiem pochodzenia (tu: językiem ukraińskim), dla osoby posiadającej prawo do dodatkowej, bezpłatnej dodatkowej nauki języka polskiego, która  podlega obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki a nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki.

Dodatkowe zajęciach z języka polskiego oraz dodatkowe zajęcia wyrównawcze dla uczniów z Ukrainy prowadzą nauczyciele zatrudnieni w szkole. Podstawą zatrudnienia nauczycieliw szkole jest stosunek pracy. Zatem dyrektor szkoły nawiązuje stosunek pracy z nauczycielem odpowiednio na podstawie umowy o pracę lub mianowania na stanowisku zgodnym z posiadanymi przez nauczyciela kwalifikacjami oraz zgodnie z posiadanym przez nauczyciela stopniem awansu zawodowego (art. 11 Karty Nauczyciela). Nie ma podstaw prawnych do zawierania umowy cywilnoprawnej z nauczycielem języka polskiego.

Zgodnie z art. 10a ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela w tzw. niesamorządowych przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach oraz niepublicznych przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach, nauczycieli zatrudnia się na podstawie umowy o pracę, zgodnie z ustawą z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks. W przypadku nauczycieli prowadzących zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo, powierzenie prowadzenia tych zajęć może nastąpić również na innej podstawie niż umowa o pracę (np. umowa o dzieło, zlecenie), jeżeli w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy.

Zgodnie z art. 165 ust. 11 ustawy Prawo oświatowe dla uczniów niebędących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy pobierali naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, jak również wykazują zaburzenia w komunikacji oraz trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, którzy wymagają dostosowania procesu kształcenia do ich potrzeb i możliwości edukacyjnych, a także dostosowania formy organizacyjnej wspomagającej efektywność ich kształcenia, organ prowadzący szkołę może zorganizować oddział przygotowawczy w szkole.

Okres nauki ucznia w oddziale przygotowawczym trwa do zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w roku szkolnym (czerwiec), w którym uczeń został zakwalifikowany do oddziału przygotowawczego, z tym że okres ten w zależności od postępów w nauce ucznia i jego potrzeb edukacyjnych może zostać skrócony albo przedłużony, nie dłużej niż o jeden rok szkolny (art. 165 ust. 13 ustawy Prawo oświatowe).

Rozporządzenie dot. kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi uszczegóławia zasady funkcjonowanie oddziałów przygotowawczych:

1. dyrektor szkoły, w której utworzono oddział przygotowawczy, powołuje zespół kwalifikujący uczniów do tego oddziału; w skład zespołu wchodzi dwóch nauczycieli oraz pedagog lub psycholog;
2. zajęcia edukacyjne w oddziale przygotowawczym prowadzą nauczyciele poszczególnych zajęć edukacyjnych, którzy mogą być wspomagani przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia ucznia (zatem można dodatkowo zatrudnić na stanowisku pomocy nauczyciela osobę władającą językiem ukraińskim);
3. decyzję o skróceniu albo przedłużeniu okresu nauki ucznia w oddziale przygotowawczym podejmuje rada pedagogiczna na wniosek uczących ucznia nauczycieli, pedagoga lub psychologa;
4. w przypadku przyjęcia w trakcie roku szkolnego do szkoły znacznej liczby uczniów niebędących obywatelami polskimi, wymagających dostosowania procesu kształcenia do ich potrzeb i możliwości edukacyjnych, oddział przygotowawczy może być zorganizowany także w trakcie roku szkolnego.

Na realizację obowiązkowych zajęć edukacyjnych w oddziale przygotowawczym przeznacza się w tygodniowym rozkładzie zajęć liczbę godzin:

1. w szkole podstawowej dla klas I–III – nie mniejszą niż 20 godzin tygodniowo,
2. w szkole podstawowej dla klas IV–VI – nie mniejszą niż 23 godziny tygodniowo,
3. w szkole podstawowej dla klas VII i VIII – nie mniejszą niż 25 godzin tygodniowo,
4. w szkole ponadpodstawowej – nie mniejszą niż 26 godzin tygodniowo.

W oddziale przygotowawczym dopuszcza się organizację nauczania w klasach łączonych odpowiednio dla klas:

1. I–III szkoły podstawowej,
2. IV–VI szkoły podstawowej,
3. VII i VIII szkoły podstawowej,
4. I i II liceum ogólnokształcącego, klas I–III technikum i branżowej szkoły I stopnia,
5. III i IV liceum ogólnokształcącego i klas III–V technikum.

DO ZAPAMIĘTANIA

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 10 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państwnowelizuje warunki funkcjonowania oddziałów przygotowawczych następująco:

1. liczba uczniów w oddziale przygotowawczym nie może przekraczać 25 (było: nie więcej niż 15 uczniów),
2. w oddziale przygotowawczym w ramach tygodniowego wymiaru godzin prowadzi się naukę języka polskiego według programu nauczania opracowanego na podstawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców, w wymiarze nie niższym niż 6 godzin tygodniowo (było: 3 godz./tyg.).

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainyustanawia następujące zasady dla oddziałów przygotowawczych (art. 55):

1. w przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi nauczanie w oddziale przygotowawczym może być prowadzone w grupie międzyszkolnej,  do której kierowani będą uczniowie innych szkół tego samego typu, prowadzonych przez tę samą JST,
   1. różne JST prowadzące szkoły mogą zawierać ze sobą porozumienia w celu kierowania uczniów do oddziału przygotowawczego zorganizowanego w szkole tego samego typu prowadzonej przez jedną z JST.

W przypadku utworzenia oddziału przygotowawczego międzyszkolnego oraz oddziału przygotowawczego międzygminnego, stosuje się odpowiednio przepisy art. 39 ust. 2–4a ustawy Prawo oświatowe (dot. zapewniania bezpłatnego transportu do miejsca kształcenia, gdy droga dziecka z domu do miejsca kształcenia przekracza:

1. 3 km – w przypadku uczniów klas I–IV szkół podstawowych,
2. 4 km – w przypadku uczniów klas V–VIII szkół podstawowych.

Nauczanie uczniów przybywających z Ukrainy w oddziale przygotowawczym jest prowadzone w oparciu o realizowane w szkole programy nauczania z zakresu kształcenia ogólnego dostosowane pod względem:

• zakresu treści nauczania (nowość!) oraz
• metod i form ich realizacji

do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.

Oddziału przygotowawczego nie organizuje się w publicznych szkołach: artystycznych, specjalnych, szkołach sportowych, szkołach mistrzostwa sportowego, szkołach dla dorosłych.

Ze względu na realizację przez szkoły dodatkowych zajęć z języka polskiego, zajęć wyrównawczych z poszczególnych przedmiotów oraz organizowania nauki w formie oddziałów przygotowawczych, dla organów prowadzących szkoły naliczane są dodatkowe środki z subwencji oświatowej zależne od liczby uczniów szkół objętych pomocą wskazanych w Systemie Informacji Oświatowej.

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainydaje możliwość tworzenia innych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych dla dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 tejże ustawy. Inne lokalizacje są podporządkowane organizacyjnie szkołom lub przedszkolom (art. 51). Przepisu nie stosuje się do szkół artystycznych.

W przypadku innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej organizacyjnie szkole podstawowej (odrębny adres), oprócz klas szkoły podstawowej mogą funkcjonować oddziały przedszkolne(art. 51 ust. 3 i 4  tejże ustawy).

Do tworzenia i likwidacji innych lokalizacji prowadzenia zajęć nie stosuje się m.in. przepisów dotyczących likwidacji szkół publicznych co upraszcza procedurę w tym zakresie. W przypadku szkół i przedszkoli samorządowych organ stanowiący będzie musiał:

• uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty (opinia jest wydawana w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie),
• podjąć stosowną uchwałę (nie podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym).

Nie będzie natomiast konieczna:

• modyfikacja planu sieci szkół przez radę gminy,
• procedura przekształcenia (analogiczna do likwidacyjnej).

W szkołach publicznych tzw. niesamorządowych oraz szkołach niepublicznych można analogicznie utworzyć inną lokalizację prowadzenia zajęć, po zawarciu porozumienia z JST będącą organem rejestrującym (art. 51 ust. 6 ustawy). Nowa lokalizacja będzie musiała znajdować się terenie tej samej jednostki samorządu. Wymagana jest opinia komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej i opinia państwowego inspektora sanitarnego.

Statutszkoły/przedszkola, którym jest podporządkowana organizacyjnie inna lokalizacja prowadzenia zajęć powinien być niezwłocznie dostosowany.

Utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych:

• przez publiczną szkołę lub placówkę prowadzoną przez osobę prawną inną niż JST lub osobę fizyczną - wymaga zmiany zezwolenia na założenie szkoły /placówki,
• przez niepubliczną szkołę lub placówkę - wymaga zgłoszenia zmiany we wpisie do ewidencji szkół i placówek niepublicznych.

Przedszkola, szkoły i placówki publiczne i niepubliczne są zobowiązane organizować i udzielać pomocy psychologiczno-pedagogicznej na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

Dzieci i uczniowie przybyli do Polski z Ukrainy mogą potrzebować pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w szczególności w związku z sytuacją kryzysową lub traumatyczną w jakiej znalazły się z powodu konfliktu zbrojnego na terytorium ich państwa, a także z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym z wcześniejszym kształceniem za granicą (doświadczenia migracyjne i wywołane działaniami wojennymi na terenie Ukrainy). Pomoc polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych i czynników środowiskowych wpływających na jego funkcjonowanie.

DO ZASTOSOWANIA

Nie czekając na opinię lub orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej szkoła może z własnej inicjatywy objąć ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną na miarę rozpoznanych przez szkołę potrzeb dziecka.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczną w szkole organizuje dyrektor szkoły, a pomocy udzielają:

• nauczyciele,
• wychowawcy grup wychowawczych,
• specjaliści wykonujący w szkole zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w szczególności: psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i  terapeuci pedagogiczni.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest organizowana i udzielana we współpracy z rodzicami uczniów oraz może być prowadzona we współpracy z innymi podmiotami, m.in.:

• poradniami psychologiczno-pedagogicznymi,
• placówkami doskonalenia nauczycieli,
• innymi szkołami,
• organizacjami pozarządowymi,
• innymi instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

Warunki współpracy szkoły z tymi podmiotami uzgadnia dyrektor szkoły.

DO ZAPAMIĘTANIA

Dzieci i uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, będący obywatelami Ukrainy, mogą korzystać z pomocy psychologiczno-pedagogicznej w polskich przedszkolach i szkołach niezależnie od tego, czy posiadają dodatkowe dokumenty w tej sprawie.

Rodzic dziecka lub osoba sprawująca bieżącą opiekę nad dzieckiem może przekazać dyrektorowi przedszkola lub szkoły informacje dotyczące dziecka, np.:

• stanu jego zdrowia, dysfunkcji rozwojowych lub niepełnosprawności;
• dokumenty określające formy pomocy, które powinny być zapewniane w przedszkolu lub szkole, jeżeli dziecko je posiada.

Dyrektor w porozumieniu z rodzicem dziecka lub osobą sprawującą bieżącą opiekę nad dzieckiem, organizuje pomoc psychologiczno-pedagogiczną dla dziecka. Pomocą psychologiczno-pedagogiczną można objąć również rodziców uczniów.

Na wsparcie psychologiczno-pedagogiczne dzieci przybywających z Ukrainy można przeznaczyć środki otrzymane na organizację dodatkowych zajęć specjalistycznych z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z 8 lutego 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.

DO ZAPAMIĘTANIA

Od 1 marca 2022 r. do 20 grudnia 2022 r. w publicznych i niepublicznych szkołach podstawowych, szkołach ponadpodstawowych, szkołach artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego, mogą być organizowane zajęcia specjalistyczne z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej poza wymiarem godzin tych zajęć ustalonym przez dyrektora szkoły na podstawie przepisów dotyczących organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Przedszkola, szkoły i placówki publiczne i niepubliczne są zobowiązane organizować kształcenie specjalne dla dzieci i młodzieży posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Posiadanie orzeczenia nie ma wpływu na to, do jakiego przedszkola lub szkoły dziecko uczęszcza. Dzieci z niepełnosprawnościami uczą się w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, integracyjnych lub specjalnych. O wyborze przedszkola lub szkoły decydują rodzice.

DO ZASTOSOWANIA  - 3 WYTYCZNE

1. Wskazane jest, aby dyrektor przedszkola /szkoły pomógł rodzicom w przygotowaniu wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.
2. Poradnia nie powinna obciążać rodziców dzieci z Ukrainy koniecznością dołączania dokumentów, które nie są niezbędne do przeprowadzenia diagnozy i wydania orzeczenia.
3. Biorąc pod uwagę, że nie wszyscy rodzice dysponują dokumentacją medyczną dotyczącą stanu zdrowia dziecka, zadaniem lekarza, który wchodzi w skład zespołu orzekającego, powinno być rozstrzygnięcie kwestii medycznych związanych z wydaniem orzeczenia. Z uwagi na konieczność zapewnienia w jak najkrótszym czasie wsparcia dostosowanego do potrzeb dziecka, w ocenie MEiN, dokumenty te nie muszą być tłumaczone na język polski przez tłumaczy przysięgłych.

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego może wydać tylko publiczna poradnia psychologiczno-pedagogiczna, na terenie której siedzibę ma przedszkole /szkoła, do którego  uczęszcza dziecko /uczeń. W ramach realizacji zaleceń wynikających z orzeczenia także organizowane są zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogiczne, o których mowa wyżej wskazane w indywidualnym programie IPET.

Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy mogą być przyznawane świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym na zasadach określonych w rozdziale 8a ustawy o systemie oświaty. Wniosek o przyznanie świadczenia określa art. 53 ust. 2 ww. ustawy. Ustalając prawo do świadczenia, przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę nie uwzględnia się członka rodziny, który zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o te świadczenia, nie przebywa na terytorium RP. Świadczenia pomocy materialnej przyznaje wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta), na terenie której przebywa osoba ubiegająca się o te świadczenia.

Minister właściwy ds. spraw oświaty i wychowania może określić w drodze rozporządzenia organizację kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainyw szczególności w zakresie:

1. oceniania, klasyfikowania i promowania, przeprowadzania egzaminów,
2. organizacji pracy jednostek systemu oświaty,
3. przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego.

DO ZASTOSOWANIA

Minister może wprowadzić w wymienionym zakresie odrębne unormowania, uwzględniając dostosowanie procesu kształcenia, wychowania i opieki do potrzeb i możliwości dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy. Należy na bieżąco śledzić prace legislacyjne.

Z PRAKTYKI

Wsparcie szkół w prowadzeniu zajęć dla osób przybyłych z zagranicy

1. Ośrodek Rozwoju Edukacji oraz regionalne placówki doskonalenia nauczycieli prowadzą szkolenia dla nauczycieli z zakresu nauczania języka polskiego jako obcego oraz pracy z uczniem z doświadczeniem migracyjnym (https://www.ore.edu.pl/materialy-do-pobrania/).
2. Na stronie Zintegrowanej Platformy Edukacyjnej (https://zpe.gov.pl/) oraz Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (https://www.orpeg.pl/bezplatne-materialy-dydaktyczne/) opublikowane są nieodpłatne materiały edukacyjne na pracy z uczniem przybywającym z zagranicy. Ponadto planowane jest przygotowanie kolejnych materiałów w ramach środków z Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.).
• Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainyw związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583).
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.).
• Ustawa z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1930) - art. 57 ust. 5.
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762) -  art. 10a ust. 1 i 2, art. 11.
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.).
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1283 ze zm.).
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 10 marca 2022 r.  zmieniające rozporządzenie w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (Dz.U. z 2022 r. poz. 573).
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502 ze zm.).
    • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 9 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2022 r. poz. 655).
    • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1280).
    • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (t.j. Dz.U. z 2020 poz. 1309).
    • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 8 lutego 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2022 r. poz. 339).
    • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 30 października 1992 r. w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli nie będących obywatelami polskimi (Dz.U.  1992 r. Nr 85 poz. 432).