1. szczególne zasady powierzenia pracy obywatelom Ukrainy, przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2.  pomoc udzielaną przez wojewodów obywatelom Ukrainy;
3. utworzenie nowej rezerwy celowej na finansowanie wydatków w zakresie pomocy obywatelom Ukrainy;
4.  niektóre uprawnienia obywateli Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny;
5. szczególne zasady przedłużania okresów legalnego pobytu obywateli Ukrainy oraz wydanych im przez organy polskie dokumentów dotyczących uprawnień w zakresie wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
6. niektóre uprawnienia obywateli polskich i obywateli Ukrainy będących studentami, nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowymi wjeżdżającymi z terytorium Ukrainy;
7. szczególne regulacje dotyczące kształcenia, wychowania i opieki dzieci i uczniów będących Obywatelami Ukrainy, w tym wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych w tym zakresie;
8. szczególne zasady organizacji i funkcjonowania uczelni w związku z zapewnianiem miejsc na studiach dla obywateli Ukrainy.

1. możliwość przydzielania większej liczby godzin ponadwymiarowych nauczycielom, podjęcia zatrudnienia przez nauczycieli pobierających świadczenie kompensacyjne;
2. zatrudnienie na stanowisku pomocy nauczyciela osoby bez certyfikatu znajomości języka polskiego.

Nauczyciele zatrudnieni w pełnym wymiarze zajęć mogą realizować godziny ponadwymiarowe, w wymiarze nieprzekraczającym ½ obowiązkowego wymiaru zajęć obowiązkowych (art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela). To ograniczenie często uniemożliwiało powierzenie dodatkowych zajęć.

Projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy przewiduje, że w roku szkolnym 2021/2022 w szkole, w której utworzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształcenia i wychowania dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy (tzw. oddział przygotowawczy) nauczycielowi będą mogły być przydzielone:

• za jego zgodą,
• godziny ponadwymiarowe w wymiarze wyższym niż ½ pensum.

DO ZAPAMIĘTANIA

Za zgodą nauczyciela będzie można przydzielić mu więcej godzin ponadwymiarowych niż ½ obowiązkowego wymiaru zajęć. Zgodnie z aktualnym brzmieniem projektu specustawy, brak jest górnego limitu godzin. Wyznaczać go zatem będzie 40-godzinny tydzień pracy.

Jednym z warunków zatrudnienia cudzoziemca na stanowisku niepedagogicznym w szkole samorządowej jest znajomość języka polskiego potwierdzona dokumentem określonym w przepisach o służbie cywilnej (art. 11 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych).

W roku szkolnym 2021/2022 na stanowisku pomocy nauczyciela będzie mogła być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli zna język polski w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki.   Wyjątek ten dotyczy jednak wyłącznie pomocy nauczyciela zatrudnianej na podstawie art. 165 ust. 8 ustawy – Prawo oświatowe tj. dla osób niebędących obywatelami polskimi, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki.

DO ZASTOSOWANIA

Osoba zatrudniana na stanowisku pomocy nauczyciela dla cudzoziemców nadal będzie musiała znać język polski, ale znajomość języka polskiego nie będzie wymagane potwierdzenia certyfikatem.

Projekt nie przewiduje zniesienia wymogu potwierdzenia znajomości języka polskiego przez osoby ubiegające się o inne stanowiska niż pomoc nauczyciela. Oznacza to, że zatrudnienie pracownika z Ukrainy np. na stanowisku sprzątaczki, woźnego czy konserwatora, nadal będzie wymagało potwierdzenia znajomości języka polskiego jednym z poniższych dokumentów:

1. certyfikat znajomości języka polskiego poświadczający zdany egzamin z języka polskiego na poziomie średnim ogólnym lub zaawansowanym, wydany przez Państwową Komisję Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego;
2. dokument potwierdzający ukończenie studiów wyższych prowadzonych w języku polskim;
3. świadectwo dojrzałości uzyskane w polskim systemie oświaty;
4. świadectwo nabycia uprawnień do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego wydane przez Ministra Sprawiedliwości
   (art. 11 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych, §1 Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie rodzajów dokumentów potwierdzających znajomość języka polskiego przez osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego, ubiegające się o zatrudnienie w służbie cywilnej).

Nauczyciele, którzy zdecydowali się przejść na nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, nie mogą podjąć ponownie pracy w szkole, ponieważ wówczas prawo do tego świadczenia uległoby zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu. (art. 9 ust. 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych). Planuje się, by przepis ten nie był jednak stosowany w razie podjęcia przez nauczyciela pracy na stanowisku:

• pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 ustawy – Prawo oświatowe tj. dla cudzoziemca nieznającego języka polskiego;
• nauczyciela, jeżeli w szkole utworzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształcenia i wychowania dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy (tzw. oddział przygotowawczy).

Z aktualnej treści projektu wynika, że przepis ten ma mieć moc wsteczną od 24 lutego 2022 r.  Obecnie nie został określony okres jego obowiązywania (początkowo zmiana ta miała obejmować 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy).

1. W roku 2022 w celu wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem i wychowaniem dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, zwiększeniu może ulec rezerwa części oświatowej subwencji ogólnej. Dodatkowe środki dla samorządów są niezbędne na dostosowanie polskich szkół w kontekście obecnej sytuacji.
2. Projekt przewiduje umożliwienie realizowania zajęć dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych w tzw. innych lokalizacjach prowadzenia zajęć. Chodzi o stworzenie warunków lokalowych do realizacji procesu kształcenia dla większej liczby uczniów niż jest możliwe w obecnych warunkach. Dodatkowa lokalizacja może służyć do organizacji nauki uczniów w oddziale przygotowawczym.
3. W projekcie wskazano, że gmina, na której terenie będzie zapewnione kształcenie i wychowanie dla uchodźców z Ukrainy, będzie mogła zorganizować dla nich bezpłatny transport do przedszkola, szkoły lub placówki. W takim przypadku dzieci trzeba będzie zapewnić opiekę w czasie przewozu.
4. Dla uczniów z Ukrainy, których pobyt w Polsce zostanie uznany za legalny, można będzie przyznawać świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym. Pomoc ta ma być przyznawana na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 września 1999 r. We wniosku po przyznanie pomoc trzeba będzie wskazać w szczególności:

• imię i nazwisko obywatela Ukrainy i jego rodziców,
• miejsce pobytu obywatela Ukrainy w Polsce,
• oświadczenie o sytuacji rodzinnej i dochodowej.

Co ważne, podczas ustalania wysokości dochodu na osobę w rodzinie nie będą uwzględniane osoby, które nie przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

5. Ostatnią projektowaną regulacją dotyczącą szkół jest przepis upoważniający Ministra Edukacji i Nauki, do określania w drodze rozporządzenia organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży z Ukrainy z uwzględnieniem dostosowania procesu kształcenia, wychowania i opieki do potrzeb i możliwości uczniów przybywających z Ukrainy.

Takie upoważnienie oznacza, że minister będzie mógł uregulować kwestie, które obecnie są określane w ustawie. W projekcie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, wskazano, że mogą być to w szczególności zasady dotyczące:

• oceniania, klasyfikowania i promowania,
• przeprowadzania egzaminów,
• organizacji pracy jednostek systemu oświaty,
• przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego

DO ZAPAMIĘTANIA

Projekt specustawy został skierowany do I czytania. Nie wiadomo jeszcze, które rozwiązania wejdą w życie, a które zostaną zmodyfikowane. Specustawa dotycząca spraw cudzoziemców z Ukrainy w Polsce ma wejść w życie już następnego dnia po dniu jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r.